Hasta olmayı hiçbirimiz sevmeyiz değil mi? Genellikle kısa süreli olan hastalıklarla bile tahammül seviyemiz çok azdır. Bir an önce hastalığın geçmesini isteriz. Kısa sürede oluşan ve akut hastalık adı verilen bu rahatsızlıklar toplumda en sık görülen rahatsızlıklardandır. Peki hastalık beklediğimiz gibi kısa sürede geçmiyor ve uzun vadeli tedavi gerektiriyorsa aklımıza ne gelmeli?
Kronik Hastalıklar Nedir?
Halk sağlığında önemli bir yeri olan diğer hastalık grubu ise kronik hastalıklardır. Kronik kelimesinin kökenini incelediğimizde “sürekli, zamanla ilişki” anlamları ile Eski Yunancadır. Tıbbi açıdan bakıldığında, vücudun herhangi bir bölgesinde olan ve uzun süre devam eden kimi zaman hayat boyu düzelmeyen ve tedaviye imkân tanımayan daha sınırlı kabul edilen hastalıklar grubudur.
Kronik Hastalıklar Nelerdir?
Bu hastalıkların nüfus içinde oldukça sık görülmesi ne yazık ki halk sağlığı bakımından çok sakıncalıdır. Hayat kalitesindeki dengesizlik, yeterli spor bilincinin olmaması, beslenme alışkanlıklarının sağlıksız olması gibi etkenler kronik hastalıkların oluşmasına zemin hazırlayabilir.
Peki bu kronik rahatsızlıklar nelerdir?
Dünya genelinde kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, kanser, obezite, artrit, KOAH, astım, osteoporoz, Alzheimer, demans türleri ve depresyon artık popülasyonlarda en sık görülen hastalıklardır.
Sizi çok fazla tıbbi terimlerle boğmak istemem ama bu hastalıkların birkaçından kısaca bahsetmek istiyorum.
Kardiyovasküler hastalıklar, kanın vücutta düzgün bir şekilde dolaşımını bozup; kalp ve damar sistemini etkileyen ve genellikle damar tıkanıklığı veya kalbin işlev bozukluğundan kaynaklanan bir sağlık sorunudur. Genetik yatkınlık, beslenme ve hayat standardı hastalığın başlıca nedenleridir.
Diyabet (şeker hastalığı), kanda glikoz (şeker) seviyesinin normal aralığın üzerine çıkmasına neden olan kronik bir hastalıktır. Tip 1 ve Tip 2 olarak ikiye ayrılır. Genel hatlarıyla bakacak olursak Tip 1 diyabet; genetik yatkınlık ve bağışıklık sisteminin, pankreasın insülin üreten hücrelerine saldırması sonucu genellikle çocukluk çağında meydana gelir. Tip 2 diyabet ise daha çok standart faktörlerine bağlı olarak gelişir; sağlıksız beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı kilo gibi çevresel etmenler bu hastalığın başlıca nedenlerindendir. Şeker hastalığı yetişkinlik döneminde görülür. Şeker seviyesinin düzenlenmesi amacıyla ilaç tedavisi verilen hastalarda başlatılır.
Kanser
Kanser, kontrolsüz hücre büyümesi ile karakterize edilen ciddi ve genellikle kronik bir hastalıktır.
Kontrolsüz büyüme neticesinde oluşan tümör, bireyde çok hızlı bir şekilde yayılabilir ve tedavi yöntemlerinden biri olan kemoterapi ile uzun bir süreç içerisinde tedavi edilebilir.
KOAH
KOAH, akciğerlerdeki hava yollarının kalıcı olarak daralması ile ortaya çıkan ilerleyici ve kronik bir akciğer hastalığıdır.
Obezite
Obezite, vücutta sağlığı olumsuz etkileyecek düzeyde aşırı yağ birikmesi ile oluşan ve sadece estetik bir sorun değil, ciddi sağlık riskleri taşıyan metabolik bir hastalıktır. Bu rahatsızlık, özellikle diyabet, yüksek tansiyon ve kalp-damar sistemi hastalıkları gibi başka kronik sorunlarla birlikte görülme eğilimindedir.
Kronik Hastalıklar Nasıl Ortaya Çıkar?
Bu hastalıklar kişilerde genellikle belli bir semptom göstermeden var olabilir ve hastalar rahatsızlıklarını anlamadan sağlığından olabilir. Dolayısıyla asemptomatik gelişen bu rahatsızlıkları kişinin tespit edebilmesi oldukça zordur. Tanının geç koyulmasıyla birlikte ne yazık ki bu hastalıklar zamanla kronik hastalık niteliği taşıyabilir. Hastalıkların kökenine baktığımızda çevresel veya genetik kaynaklı olabilir. Bu yüzden eğer ailede hastalığın genetik öyküsü varsa düzenli kontroller sonucu hastalığa konulan tanı erken tedaviye olanak sağlayabilir. Unutmayın ki erken tanı ve tedavi hayat kurtarır!
Peki ben bu hastalıklardan nasıl korunabilirim?
Kronik hastalıklar çoğu zaman yaşam tarzıyla ilişkilidir. Bu yüzden geciktirilebilir hatta önlenebilir özelliklerdedirler. Peki kronik hastalıklardan korunma yolları nelerdir?
Sağlıklı Beslenmek
- Sebze, meyve, tam tahıl ve baklagillerle beslenip günlük diyeti sağlıklı besinlerle çeşitlendirmek
- Şekerli içecekleri ve işlenmiş gıdaları hayatımızdan uzaklaştırmak
- Doymuş yağ ve trans yağlardan kaçınmak ve sağlıklı yağları tüketmek
- Tuz tüketimini azaltmak (Fazla tuz tüketimi, hipertansiyon riskini yükseltir.)
- Su tüketimine gerekli önemi vermek
Gerekli Egzersizi Yapmak ve Hareket Etmek
- Haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz sağlığın korunmasına katkı sağlar.
- Haftada 2 gün kas güçlendirme egzersizleri (ağırlık, yoga) yapmak
- Hareketsiz yaşam, kalp hastalıkları, diyabet ve obezite riskini arttıran başlıca çevresel etkenlerdendir
Sigara ve Alkol Kullanımından Kaçınmak
- Sigara ve alkol; KOAH, astım, hipertansiyon, ve karaciğer hastalıklarını tetikler.
Düzenli Sağlık Kontrollerini Yaptırmak
- Genellikle semptom göstermeyen kronik hastalıklar erken tanıya gerek duyar. Erken tanı ve tedavi hayat kurtarır!
Stres Yönetimi
- Stres günümüzde sıklıkla karşımıza çıkan ruhsal problemlerdendir. İş ve okul hayatındaki çalışma temposu, sırtımıza yüklenen sorumluluklar strese neden olur. Stresin sürekli gelmesi bağışıklık sistemini zayıflatır, kan basıncını ve kan şekerini yükseltir.
Yeterli Uyumak
Günde 7–9 saat kaliteli uyku vücut direncini artırır. Uykusuzluk uzun vadede diyabet, kalp hastalıkları ve depresyona yol açabilir.
Toplumumuzda ve dünyada kronik rahatsızlıkların görülme sıklığı büyük ölçüde artmaktadır. Bize düşen ise herkesin kendi sağlığı için öncelikle beslenmesine dikkat etmesi, yeterli düzeyde egzersiz yapması, kötü alışkanlıklardan uzak durması ve yaşadığı çevreden veya hayatın akışından kaynaklanan stresi azaltmaya çalışmasıdır.
Kronik hastalıklar genetik olarak kuşaktan kuşağa aktarılabilir; bu nedenle kendi sağlığımıza karşı sorumlu davranmak, sadece bizi değil gelecek nesilleri de korur. Unutmayın, sizin sağlığınız çocuklarınızın sağlığı olabilir!